CPR- Cardio Pulmonary Resusitation
(Kalp Akciğer Canlandırması – Kalp Masajı & Suni Solunum)
TYD- Temel Yaşam Desteği / Kalp masajı isimleri ilede anılan ilk yardım bilgisi toplumun her kesimi tarafından bilinmesi gerek ilk yardım tekniğidir.Aşağıdaki bilgiler 2020 yılında, ERC Resuscitation (Avrupa Rezüsitasyon Cemiyeti) tarafından yeniden güncellenmiştir.5 yılda bir, uygulamadaki bazı işlemler değiştirilmekte ve güncellenmektedir.2015 yılı uygulamasındaki bazı değişimlerin ve güncellemelerin büyük bölümü genelde girişimi uygulayan sağlık çalışanlarını ilgilendirmektedir.
DİKKAT! (Sağlık çalışanı yada profesyonel biri olmasanız bile):
☛ 2020 (Güncellenmiş hali ile): Hasta gerçekten arrest (=kalbi durmuş olan hasta için geçerli bir terimdir) değilse bile : Göğüs kompresyonu/Kalp masajı nedeniyle hastaya zarar verme riski düşük olduğundan, arrest (kalbi durmuş) düşünülen kişiler için CPR = Yeniden canlandırma/Kalp basısı & Suni Solunum başlatılması önerilmektedir.
☛ Kardiyak arrest olmayan (nabzı net olarak alınamayan, belli belirsiz tanımlamalı, çok zayıf kalp atımlı-dolaşım var/yok? tanımına uyacak) bir kazazadeye göğüs kompresyonu (göğüs basısı-kalp masajı) uygulandığı zaman zarar görme riskinin düşük olduğu gösterilmiştir. Profesyonel olmayan kurtarıcılar, kazazedenin nabzının olup olmadığını doğru bir şekilde tespit edemezlerse de, CPR yapmamanın verdiği zarar, gereksiz göğüs kompresyonunun verebileceği zarardan (kaburga kırığı) daha fazla olacaktır düşüncesi hakimdir! (Halktan kurtarıcıların hastaya zarar verme endişesi ile kardiyopulmoner arreste müdahale etmekten çekinmelerine gerek yoktur).Bu güncellemeden çıkan sonuç : profesyonel ekip olmadığı aşikar vede zaman geçiyor ise ; Bilinçli halk’ın kalp masajına başlaması yanlış olmayacaktır!
( ☠ : Bilinç kayıplı ancak dolaşımı/kalp atımı net olarak alınabilen hastaya bunu UYGULAMAYIN! )
GENEL TANIMLAR :
Kardiyopulmoner arrest ; doğal olan spontan solunum ve dolaşımın durmasıdır
Kardiyopulmoner serebral resüsitasyon (yeniden canlandırma) ise ; spontan kalp atımı, solunum ve beyin fonksiyonlarının tekrardan kazandırılma çabasıdır.
** Spontan : kendiliğinden
+ Temel amaç nedir ?
Geri döndürülebilir nedenlere bağlı oluşarak gelişen kalp durmasını (kardiak arresti) etkili biçimde döndürmektir.
Travma – kaza dışı erişkinlerin kardiak arrestlerinin (kalp durmalarının) en sık sebebi ventrikül fibrilasyonudur (kalbin pompa kasılması gücünde olmayan vede etkili dolaşımı sağlamayan ince ve çok hızlı titreşimle kasılması halidir, dolaşım ve nabız yoktur, bilinç kapalıdır !)
+ Zaman – Beyin dolaşım döngüsü nedir ? :
Solunum ve dolaşımı olmayan bir kimsede,
0-4 dakika : Geri dönüşümsüz beyin hasarı yoktur.
4-6 dakika : Beyin hasarı görülebilir.
6-10 dakika : Beyin hasarı görülme olasılığı yüksektir.
10 dakidan > Geri dönüşümsüz beyin hasarı mevcuttur …
Kalp damar hastalıkları, Avrupada 75 yaş altı ölümlerin % 40 sebebidir.
Kardiyopulmoner arrest nedenleri olarak ;
Kalp hastalıkları, kalp krizi (infarktüs), hipoksi (oksijensizlik), sıvı ve kan kayıpları, boğulmalar (su, duman), zehirlenmeler, aşırı vücud ısı değişimleri, elektrik ve yıldırım çarpması, kan pıhtısı ve hava ile dolaşımda tıkanmalar sayılabilir.
Tanısı nasıl konur ?
Bilinç durumu (kapalı yada kapanmak üzere), kalp sesleri ve nabız (alınmıyor veya duyulmuyor), solunum durumu (var ama yetersiz ki buna gasping’de denmekte<hırıltılı soluma çabası> ; yada yok), cilt rengi (morarma-solukluk), göz bebeği (genişlemiş ve büyük) gibi birtakım değişiklere bakılarak tanısı konur.
Resüsitasyonun (yeniden canlandırmanın) amacı, tüm dokulara özellikle beyin dokusu gibi hassas ve yaşamsal görevi olan organlara düzenli oksijen sunumunu sağlamaktır.
KARDİYOPULMONER RESUSİTASYON ( CPR ) AŞAMALARI ;
* Temel yaşam desteği – TYD
* İleri yaşam desteği
* Uzun vadeli yaşam desteği
olmak üzere 3 aşamalı bir süreçtir.
CPR (kardiyopulmoner resüsitasyonda) ;
Temel Yaşam Desteği adı verilen ilk aşama (ki bu yani CPR erkenden ve yeterli yapılırsa yaşam şansı x 3 kat artacaktır !) önemli olup ;
A – Airway (hava yolunun sağlanması)
B – Breathing (solutma)
C – Circulation (dolaşımın sağlanması) parametreleriyle : 2 yaşamsal temel işlevin – dolaşım & solunum – korunmasına yönelik girişimsel işlemlerdir (Yaşamın – ABC – si olarak da anılır).
UYGULAMA ŞEKLİ :
Öncelikle kurtarıcı ve kazazedenin güvenliğinden emin olunmalıdır!.
TEMEL YAŞAM DESTEĞİ
Solunum ve/veya dolaşımı durmuş (arrest) bir hastanın, hava yolarını açarak uygulanacak göğüs kompresyonu ile, solunum ve dolaşımını sağlama çabasıdır.
Hastane ve malzemeden yoksun koşullarda Temel Yaşam Desteği için ne yapmalıyız ?
Basamak.1 –
Hastanın durumunu ve yanıtsızlığını acilen değerlendir (İletişim varmı ?, yaşamsal fonksiyonları yerinde mi ? “Bak-Dinle-Hisset” ).
Yanıt varsa ; Yaralanmaları kontrol edip, yeni bir değerlendirmeyle yardım çağırın.
Basamak.2-
Öncesinde acil çağrıyı ara (112), yakın çevrende bir profesyonel destek ara ve hastayı yalnız bırakma.
Hastanın ilk değerlendirilmesinde yanıt alamıyorsak seri olarak 3.üncü basamağa geçilir.
Not : Erişkin için boğulma, travma, zehirlenme ve solunumun mekanik durmasında 5 kez CPR uygula ve sonrası 112 ‘yi ara !
Basamak.3-
• Hastayı sert bir zeminde sırt üstü yatar pozisyona (supin) getir, ancak zarar verme !
• Hava yolunun aç ve solunumunu kontrol et (baş geri, çene yukarı pozisyonu)
• Bak Dinle Hisset (fonksiyonları gözle-solunum-kalp atımı-nabız) – 10 sn içinde bu siklusu tamamlayın.
ve Nefes almayan veya normal nefes alamayan (örn. gasping-hırıltılı solunum çabası yapan) bir hasta için acil yanıt sisteminin aktivasyonu gereklidir (CPR).
İlk yapılacak : Bak-Dinle-Hisset:
2015 e kadar yaşamın ABC sinde temel kural ; sıralama –> A (hava yolu aç) -> B (solut) -> C (dolaşımı sağla-kalp masajı) idi..2015 sonrası bu sıralama C -> A -> B ye dönmüştür!..İlk önce dolaşım – Kompresyon – Kalp masajı ile başlanacaktır. 30 bası, ardından 2 solutma siklusu..Kompresyona az ara verilmeli, en az dk/100 den fazla uygulanmalıdır (~120). Göğüs kemiğine en az 5 cm derinlik (basınç) verilmeli, bu mesafe 6 cm’ i geçmemelidir -☚ ERİŞKİN hastada
Not : Solunumu olmayan ve hava yollarını tıkamada en sık neden dilin geri düşüp,solunum yollarını tıkamasıdır, bilinç kapanmasında bu durumu kesinlikle değerlendirin ! !
Şimdi ABC ‘ yi Tanıyalım :
+ A – Airway (solunum yollarını açık tutun-hava yolunu sağlayın)
Başa ve çeneye verilecek pozisyonlar. Baş geri,çene yukarıda olacak..
Burada amaç baş geri, çene yukarıda olacaktır.Kafa ve boyun travmalı hastalarda DİKKAT ! Burada boyun omurga yaralanma şüphesi varsa Jaw thrust manevrasını uygula (bakın). Boyun travmalı hastada; Baş boyun ve gövde ayni hizada olmalıdır.Baş minimal geriye alınır.Bu durumlarda kesin yardım gerekecektir (ek insan gücü)
Not : Eğer yapılanlar ile hasta soluyorsa ; Hasta “recovery” pozisyonuna alınır.Ve solunum kontrolüne devam edilir.
+ Suni solunum ( B -Breathing ) :
2 kez kuvvetli vede etkili (hasta göğüs kafesi kalkacak) nefes verin (ağızdan ağza, maske-ambu vs.).Verilecek bir nefeslik hacim erişkin için 500-600 mlt. dolayında olmalıdır, fazlasına gerek yoktur !
Havada % 21 oksijen vardır, bizim nefes verdiğimiz solunum havasında % 16 ya düşer ki buda hayat için yeterlidir.! Her solunum süresi 1 sn üzerinden olmalıdır..
Bazen de, ağızdan buruna solunum uygulanır : ağızdan ağza solunum teknik olarak zorsa, ağız yaralı ise, suda boğulma, diğer nedenler (estetik vs ) de olduğu gibi.
Solutma çabanıza rağmen göğüs kafesi kalkmıyorsa, solunum yollarında yabancı cisim-mekanik bir tıkacı düşün !
Yabancı cisim aspirasyonunda-yutulmuş ve solunum yolları tıkanmış ise :
Hasta bilinçli –> Hastaya ıkınma ve etkili öksürtmeye çabalatın. Ciddi ama yeterli olmayan bu çabadan sonra “heimlich manevrasını” uygulayın (1 yaş altına uygulama !).
Hasta da bilinç yoksa doğrudan CPR ye geçin.
* Heimlich manevrası
* Suni Solunum – Ağızdan ağıza – buruna / maske ile
Sırada Dolaşım var..
Dolaşımı kontrol et (10 sn nabız kontrolu-Karotis-şah damarı, küçüklerde kol yada kasık atar damarından).
+ C – Circulation – Dolaşımın sağlanması
Kompresyon (bası)-Ventilasyon (solunum) döngüsü :
Tek / 2 li kurtarıcı –> Oranı 30 / 2 olacaktır (30 kompresyon-kalp masajına, 2 yapay solunum). Buda dakikada ortalama 100 kalp masajıdır (erişkin).Bu uygulamayı 1 yaş üstü tüm olgularda koruyun!.İki kurtarıcı da da oran aynıdır.
Kompresyon (Bası) : Sternumun-göğüs kemiği-iman tahtası 1/2 alt yarısına, kemiğin en az 5 cm çökeltecek şekilde < 6 cm i geçmeyin > – bu kemiği kırmadan ! omurga ile kemik arasında kalbe + basınç uygulanır. Bu erişkin için yaklaşık 30-40 kg lık bir kuvvet uygulamasıdır (yer baskülünde bu kuvveti yaklaşık değer ile deneyebilirsiniz!).
Bazı durumlarda (ağızdan ağza solunumda isteksizlik gibi, teknik imkanlarımız da yoksa) hasta solutulmadan CPR de tek başına kompresyon uygulaması yapılabilmektedir. Efektif (çok etkili) bir uygulama olmasa da, hiç yapmamaktan daha iyidir !
Kompresyon Nasıl Uygulanır?
Dirsekler bükülmeden, göğüs kemiğinin ortasına bu kemiği en az 5 cm. bastıracak şekilde ve dikkatle uygulayın.Yaklaşık 35-40 kg. ,erişkine yetecek olan bir basınçtır! (Erişkin için uygulamadır).
Bu arada Deneyimli ekip – elaman varsa ;
Defibrilasyon denenebilir : kalp ritmine göre defibrile edin (sağlık çalışanlarına ait)
Tüm bu siklus içindeki girişimleri profesyonel bir ekip gelene kadar kalp basıları: 10-15 sn yi / 2 solunum periodunu da 5-6 sn. de tamamlayarak , fazla ara vermeden, ısrarla aralıksız sürdürün.Taki profesyonel ekip gelene kadar..
CPR’de genel ilkeler :
Kardiyak arrest (kalp durması) her zaman kolaylıkla teşhis edilemez çünkü gasping (yani sıkıntılı solunum yada solunumsuzluk) ve bazı kontrolsüz motor hareketler (kasılmalar) arrestin erken döneminde sık gözlenir. Bu gözlemler aslında tam da CPR başlamanın gerekliliğini ve etkili uygulandığında başarı şansının yüksek olduğunu ifade eder. Arrest erken tanınmalı ki yaşam zinciri erken başlatılsın, unutmayın..
Nabız kontrolünün çoğu kurtarıcı tarafından sağlıklı şekilde yapılamadığı ve arresti tanımlamada iyi bir yöntem olmadığı gösterilmiş. Agonal ( can çekişme-ölüme gitme) solunum genellikle yavaş, derin ve çoğunlukla horlama sesinin eşlik ettiği bir solunumdur. Hastaların %40’ında arrestin ilk dakikasında agonal solunum gözlenir. Burada anahtar ise “yanıtsızlık” ve hastanın “normal solumaması” dır.
Erişkin yaşam desteği uygulanan hastada geri döndürülebilir sebepler yoksa, asistolinin (kalp atımının monitörde görülmemesi yada nabazansızlığın) 20 dk. dan uzun sürmesi artık resüsitasyonu terk edilmesi için genel kabul gören bir göstergedir. Ama yine de bu genel kuralı desteklemeyen istisna niteliğinde vakalar bildirilmiştir, bu yüzden her vaka kendi içinde ayrı değerlendirilmelidir.Resüsitasyonu terk etme eyleminin, kararı veren kişiyi vicdani olarak yorabileceğini akılda tutmalıyız.Bu kararda; etik değerler ki (hastaya ait otonomsal değerler-hasta tercihi, fayda-zarar oranları, adalet ve tarafsızlık ilkeleri), tıbbi faydasızlık, İnsan hakları gibi parametreler belirleyici olacaktır..Resüsitasyon yani canlandırma girişimleri, vakaların en az %70-90 ında başarısızlıkla sonuçlanmaktadır.Kalan % 10-30 a girme oranı da küçük bir oran değildir..
Dolaşım ve solunumun durduğu bir kişide yeniden geriye (yaşama) dönme şansı yapılacak erken zamanlı, etkili ve doğru canlandırma ile olur..Bu süreçte sıklıkla ilk 3-5 dk. lık dilimde yapılan CPR ile başarı şansı artacaktır.Sonraki geçen her 1 dk. yaşama dönme oranını % 10 azaltır!..
önceki sayfa | sonraki sayfa
Türkçe
English
Français
Deutsch
Italiano
Русский
Español