YANIK VAKALARINDA İLK YARDIM

YANIK

Isı, elektrik, kimyasal madde ve radyoaktif ışınların etkisiyle deri katmalarında değişik derinlik ve genişlikte doku hasarının oluşturduğu, deri bütünlüğünün bozulduğu, ayrıca sistemik = ( yaygın – genel ) sağlık sorunlarına yol açabilen bir durumdur. Yanık alanının genişlik ve derinliği, etkinin şiddeti ve deriyle etkileşim süreci ile doğru orantılıdır.

Tanımlamada % olarak ifade edilir.El baş parmağı kapalı ve yapışıkken el ayası toplam vücud yüzeyinin % 1 ‘dir.

Yanığın yüzde oranı ; tedavi planını, beslenme desteğini,ve cerrahi girişimlerin belirlenmesinde ,prognoz = (gelecek durum ) için  önemlidir.

1.derecede yanık : Yalnız üst deri = epiderm yanmıştır.Kızarıklık ve ısı artışı ile karakterizedir.Oldukça ağrılıdır.İyileşirken nedbe bırakmaz. Ağrı ve kızarıklığı 2 – 7 gün içinde kaybolur.Örnek : güneş yanığı

2.derece yanık : Epiderm tahrip olmuş,alt deri olan dermis tabakası da etkilenmiştir.Ödem, vesikül (su kesesi), ve şiddetli ağrı vardır.Derinliğine göre yüzeyel yada derindir. Derin olanı 4-8 haftada iyileşir.Nedbe bırakır.Sıcak sıvı ve katı sıcak yanıkları örnektir

3.derece yanık : Dermisin tüm katları etkilenmiştir.Deri kuru bir hal almıştır.Skarla (nedbe) iyileşir.Sinir hücreleri etkilendiği için ağrı yoktur.Kendiliğinden iyileşmez. Elektrik alev ve kimyasal madde yanıkları örnektir.

4.derecede yanık : Tüm katlar ve deri altı yağ dokusu ile beraber kas, tendon ve kemik yanmıştır.Genelde elektrik yanıkları örnektir.

Hafif Yanık : Yetişkinde % 15 ten, çocukta % 10 dan küçük alanlı 1 – 2 .derece yanıklar içindir.Tüm hastalar için % 2 den küçük 3 . derece yanıklarda da bu sınıfa girer.

Ciddi Yanık : Yetişkinde % 15, çocukta % 10 dan büyük olan 1 – 2 .derece yanıklarla, tüm hastalarda % 2 den büyük, 3.derece yanıklardır.

Genel olarak tedavi :

Giyisiler çıkarılır, steril yada temiz bir çarşafla sarılmalı, ne ile ne zaman yandığı sorgulanmalıdır.Kimyasal ajanlar için bol aşırı soğuk olmayan temiz su ile yıkama yapılır, yara steril şekilde örtülür, bu işlem gerçek tedavi başlayana kadar yapılmalıdır. Tedavi devamında ise, serum (sıvı) verme, ağrının tedavisi, sedasyon ( rahatlatıcılar), idrar çıkışı takibi (sonda) vardır.

Hafif yanık :

1.derce olanı çok özel tedavi gerektirmez.Analajezik – ağrı kesici  yeterlidir.Oda sıcaklığınde serum fizyolojikle yıkanıp alan temizlenir.Erken dönemde ılık su uygulaması ağrı ve ödemi alır.Eğer su keseleri = bül varsa temizlemeyin!!.Yalnızca patlamış ve enfekte olmuş büller temizlenmelidir.Yapışmayan nemli, pansuman malzemeleriyle yanık alanı örtülür (steril vazelin + antibiotikli gazlı bez). Gerekirse tetanoz durumu sorgulanır ve aşı planlanır .

Ciddi Yanık : (sağlık personeli bilgisidir !)

Burada mutlaka hava yolu açık tutulmalıdır.Damar yolu açılır ve sıvı verilir.Yanık % sine, 4 ml / kg / gün elektrolit solüsyonu (ringer laktat) verilir.Mesaneye sonda yerleştirilip idrar çıkışına bakılır.İdrar erişkinde saatte 30 mlt, çocukta 1 ml / kg üzerinde tutulmaya çalışılır.Ağrı ile mücadele edilir.Isı kaybı önlenmesi için hasta sıcak tutulur.Dolaşımdan verilen antibiotiklerin yanık nedbe dokusuna geçişi yeterli olmadığı için, yüzeyel antibiotik uygulanır ( % 1 gümüş sülfodiazin,nitrofurazon, gümüş nitrat gibi ).Tetanoz için aşılama planlanır..

Sonrası ise düzenli yara bakımı, enfeksiyon ve nedbe gelişiminin engellenme çabaları olacaktır.

Yanıkta olabilecek sonrası sorunlar : Böbrek yetmezliği, barsak düğümlenmesi (yanığa bağlı gelişen toksinlere bağlı), zaatürre, enfeksiyon ve septik şok’tur..

Hastanın geleceği ( prognoz ) ? ;

yaş + yanık yüzey alanı  >  80  ise  = beklenti kötü , > 100 ise daha kötü…

not : 3.derece % 40 dolayında yanık varsa, ölüm oranı % 50’lere varabilir..

Dikkat ! :

% 10 dan büyük yanık alanı, 3 .derece yanıklar,elektrik yanığı, yıldırım çarpma yanığı, vücudu çepeçevre saran yanıklar, yüz-el-perine-genital bölge yanıkları, inhalasyon = buhar yolu ile oluşan yanıklar, yanık + travmalı vakalar, 10 yaştan lüçük + 50 yaştan büyük hastalar yanık tedavi merkezlerine sevk edilmelidirler.

* Sağlık Bakanlığı 1.inci basamak Tanı & Tedavi rehberinden yararlanılmıştır..

– Sayfa Başına Dön –

önceki sayfa | sonraki sayfa