TRAVMATİK HASTALARDA İLK YARDIM

 

Doku ve organ bütünlüğünü bozan ve yaşamsal sorun yaratan yaralanması olan hastalar bir fiziksel travmaya maruz maruz kalmış hastalardır.Önemli nedenleri,trafik kazası, düşme, kesici ve delici alet yarası, ateşli silah yaralanmalarıdır.Solunum, dolaşım ve merkezi sinir sistemi ile ilgili yaşamsal işlevlerin bozulması bu hastalarda en önemli ölüm nedenleridir.

Travmaya bağlı ölümlerin üçte biri, yaşamın uygun bir yaklaşımla kurtarılabileceği ilk dakika ile birkaç saat arasında gerçekleşir.

AMAÇ :

1-  Yaralanmaları yaşamsal tehdit açısından, önem sırasına göre tedavi etmek
2 – Gereksinim duyulan tüm canlandırma önlemlerini almak (CPR-yeniden canlandırma)
3 – Çok sayıda hasta olduğunda uygun olan önceliklendirmeyi yapmak
4 ­–Hastanın uygun koşullarda ileri bir tedavi merkezine naklini sağlamak

İlk Değerlendirme :
Amaç, hastanın görüldüğü anda varolan ve yaşamı tehdit eden sorunları belirlemek ve hızlı bir şekilde tedavi edilmesini sağlamaktır.Bu işlem 2 – 5 dakika içinde tamamlanmalıdır.

Sıralanan bu değerlendirme hızla ve dikkatle yapılmalı, özellikle hastanın ve olaya müdahil olanın, olay yerinde güvenliği sağlanmış olmalıdır.

Eğer mümkünse, travmaya maruz kalan hastadan yoksa olay tanıklarından ;

• Travmanın oluş zamanı
• Biçimi
• Hastanın travma anındaki durumu
• Sağlığına ait ilişkili (varsa bir hastalığı, zehirlenme,kullanılan ilaçları,alerji öyküsü ,vs ) bir öykü özetle ve hızlıca alınmalıdır.

Çocuklarda ise bir darp, istismar ve ihmal olasılığı unutulmamalıdır.

Gereksinime göre :

A – Airway :

Hava yolunu denetleyin :

Bu CPR (kalp akciğer canlandırmasının) önemli aşaması olup, var olabilecek servikal = boyun omurgası patolojisi olasılığı ile dikkatlice uygulanmalıdır (bkn. CPR -yeniden canlandırma). Travmalı bir hasta aksi kanıtlanana kadar, bel omuru – boyun omuru patoloji varlığı düşünülerek, buraların stabilize = sabitleştirilmesi ilke olarak uygulanacak yöntemin başında gelir (boyunluk, sırt tahtası).

Boyunluk takılı ise, hava yolunun açmak için sadece çene öne itilir, boyun arkaya itilmez ! Bu pozisyon eğer boyun patolojisi kesinlikle devre dışı bırakılıyorsa, baş geriye itilerek çenenin kaldırılmasıyla yapılır (bknz.CPR konu başlığı). Ağız içinde yabancı cisim, takma diş, salya, kan, kusmuk ,vs. el veya aspiratörle temizlenir.

Bu girişimler rağmen hava yolu açıklığı sağlanamıyorsa ve verilen oksijene rağmen hasta düzelmiyorsa kalıcı hava yolu açılır (genelde sağlık ekibi >> akciğere tüp yerleştirme = entübasyon – aşağıdaki şekil, soluk borusuna delik açma =trakeastomi işlemidir).

B – Breathing = Solunumun sağlanması :

Bunun için bknz. CPR ( kalp akciğer canlandırması ) konusuna.
Burada amaç hava yolu açılmış hastaya % 100 oksijenle suni solunum uygulamaktır.Buda ağızdan ağza – burna yada maske ile vede diğer tekniklerle hastanın solutulma çabalarıdır.Göğüste açık bir yara varsa, kan veya doku kaybı gelişirse tamponla kapatılır.Solunum için toraks = göğüs kafesi izlenir, krık ? varmı araştırılır.Delici bir yara varmı o araştırılır. Bu durumlarda solunum fonksiyonel olarak bozulacaktır.Erken müdahale gerekir.

Yelken göğsü : Göğüs kafesinde birkaç adet kaburganın kırılması ile ortaya çıkar.Normalin tersi olarak (paradoks solunum) nefes alınınca şişen göğüs alanı, burada iner nefes verince ise şişer (normal solunum tersi).Bu hastalar güçlü ağrı kesici ile tedavi edilmeli, oksijen verilmelidir.

Bunlara kum torbası uygulaması yapılmaz, yada çamaşırla yerleştirilen ek destekler uygulanmamalıdır.Bunlar hastada hipoksiyi arttırır (oksijensizliği)

C – Circulation :

Dolaşımın değerlendirilmesi Bkn.CPR

Eğer nabız zayıf ve çok hızlı atmakta ise şok tablosu gelişmektedir.Kanama varsa, tamponlanır mümkünse turnike uygulanmamalıdır.Yapabilinirse damar yolu açılır (damara serum takılır)

** Not : CPR-Yeniden canlandırmada son güncel sıralama ; C <circulation> – A <Airway> – B  < Breathing > sıralamasıdır! (2016)

D – Disability = Nörolojik değerlendirme

Hastanın bilinç durumu kısa sürede değerlendirilir.Sözlü – ağrılı uyaranlara cevap varmı aranır.Göz bebeği refleksine bakılır (oksijensizliği en iyi belirleyen bulgudur).Geniş ve ışığa cevap vermeyen – normalde geniş olan pupillalar = göz bebekleri ışık kaynağı ile küçülüp,  daralır – Bu genişlemiş küçülmeyen durum  hoş değildir.

E – Exposure = Elbiseleri çıkartma

Hastada ısı kaybını koruyarak ,hipotermiye sokmadan ,tüm giyisileri çıkarılır.Bu işlem iyi bir gözlem içindir.

ABCDE işlemi yaklaşık 5 – 10 dakikada yapılmalıdır.Gözden kaçanlar yeniden belirlenir.Saptananlar ise hızlıca kontrol altına alınmalıdır.Travmaya maruz kalana bilinçsizce yapılan sözde yardımlar, ek ve telafisiz ciddi travma kaynağı olmamalıdır!..Varsa kırıklar ve eklem çıkmaları sabitleştirilir. Yumuşak doku tarvmaları steril veya temiz kompresle örtülür.

Tüm bu yapılanlarla durumu stabil hale gelen hasta bir merkeze sevk edilmelidir.Sevk için bir epikriz yazmak = yapılanlar hk. uygun olacaktır. Ülkemizde 112 tel. no acil yardım – Ambulans numarasıdır.Sevk için mümkünse refakate bir sağlık personeli katılmalıdır (izlem için) .

Tüm travmatik olgular adli vaka gibi görülmeli gerekli önlemler ile, adli işlemlere hazırlık yapılmalıdır.

Bu tür olaylardan korunmada en önemli faktör eğitimdir. Trafik kuralları,alkol kullanımı, ev ve iş kazları için önlemler, ateşli silah kullanımı, özellikle çocuklarda fiziksel istismarın önlenmesi konusunda eğitim çalışmaları yapılacaklardandır…

 

* T.C Sağlık Bakanlığı , birinci basamak Tanı ve Tedavi Rehberinden kaynak olarak yararlanılmıştır !

 
 
 

– Sayfa Başına Dön –

önceki sayfa | sonraki sayfa