ANESTEZİ SONRASI BAKIM – UYANMA ODALARI ( Recovery room )
Cerrahi anestezi uygulamalarında anestezi ve cerrahinin sonlandırılmasını takiben , ameliyathanelerde hastanın önemli vital parametreleri (solunum, dolaşım, bilinç başta olmak üzere) değerlendirilir. Bunlar normal olduğunda ve bazı koruyucu reflekslerin geri kazanımı ile hasta bizim eşliğimizde belli bir süre daha izlenmek amaçlı,uyanma odalarına alınırlar (Recovery room).
Günümüzde pek çok sağlık personelinin bile hala yanlış terimle adlandırılan bu odalar bir reanimasyon = yoğun bakım odaları değildirler.
Bazen elde olmayan bazı faktörlerle anestezinin tam olarak sonlanması gerçekleşmemiş olabilir.Anestezinin atık etkileri bir süre daha devam edebilir.Kullandığımız ilaçların büyük bölümü santral depressan etkilidir.Kullanılan nöro müsküler blokerler, sedatif ve hipnotikler ile hasta etki altında olabilir.Hatta hastamız bölgesel (spinal & epidural) anestezi uygulanan dahi olsa, tekniğe bağlı bazı fizyolojik etkiler süre gelebilir.
Yine yapılan ameliyata bağlı kanama, hemaostaza ait tehlikeler birlikte olabilen klinik durumlardır.Bu sebeple önemli bazı vital fonksiyonların gözlenerek,gereğinde desteklenmesi gerekecektir.
Acaba bu süreç ne kadardır ?
Gözleme dayalı hasta takibinde kesin süre vermek yanlış olur. Önemli olan hastanın servisine gönderilmesinde bire bir hasta – gözlem bulguları ve hekimin kararı olacaktır.
Cerrahi sonrası genelde ağrıya dayalı bir huzursuzluk mevcuttur. Ancak, anksiyetenin altında gizli bir hipoksemi de olabilir.Post op.erken dönemlerde kanın oksijen taşıması tam anlamlı olarak stabil olmayabilir.Özellilkle genel anestezi sonrası oranı farklı olabilen, atelektaziler göz ardı edilmemelidir.Sedasyon da bunu provake eder.
Şüphe altında isek ilk yapılacak, hastanın derin solutulması ve gereğinde ağrıya rağmen güçlüce öksürtülmesidir.Ağrı var olabilecek solunum problemlerini olumsuz etkiler (negatif etkiler). Bu nedenle ağrı ile mücadele gerekir (narkotik analjeziye dikkat, depresyonu arttırır) .
Bu ayılma odaları yalnızca anesteziye özel odalar değildir. Post op. derlenme de bu odalarda gerçekleşir ( cerrahi ekiple iş birliği ) .Kalifiye eleman ,sorumlu hekim (genelde anestezist, yada cerrah) ve uygun monitörizasyon ve teknik ekipman bu odaların olmaz ise olmazlarındandır.
Bu odalar gereksinim durumu ile, ameliyathane yakınlarında konuşlandırılmalı, hasta ziyaretine uzak tutulmalıdır.Yatak sayısı her ameliyathane için 1,5 yatak yada, gün boyunca yapılan 4 ameliyata 2 yatak oranı ile belirlenir.Anestezi ekibi eşiliğinde, hasta durumu bilgilendirilerek odanın sorumlu elemanına teslim edilir.Bu odaya gelen her hasta yeniden değerlendirilmeli gereğinde cerrah veya anesteziye varsa endişe yada ek gözlemler aktarılmalıdır.Başlangıçda sık aralıklarla, sonra uzayan periyotlarla buradaki hastalar zaman zaman değerlendirilir ve gözlem kağıdına bulguları işlenir.
Mümkünse servise verilme kararında önce anestezistin onayı alınmalıdır.Buradaki baz hizmetler yukarıdaki gibidir. İlgili konum altındakilerle kapsamı daha da genişletilebilir.Asıl amaç hasta bakım kalitesinin arttırılmasıdır ancak, özel durumlu hastalar için bazı sonuçlar doğal olarak garanti edilemez.
İlkeler :
- Değerlendirme periyotları 15 dakikayı aşmamalıdır (tüm hastalar)
- Solum açısından : solunum yolu açıklığı ve güvenliği,sayısı – derinliği, spO2, gereğinde maske ile oksijen verimi
- Dolaşım açısından : nabız, ritmi, tansiyon arteriel ölçümü, gereğinde EKG, monitörle gözlem
- Nöro muskuler açıdan : gözü açabilme, dili çıkarabilme, yutkunma, başı 5 sn. dik tutma, eli sıkabilme, öksürebilme, ekstremiteleri kaldırabilme..
- Bilinç durumu açısından : zaman aralıklarıyla sözel ve diğer uyaranlara verilen cevaplara bakılır
- Diğer : ağrı, bulantı – kusma, ısı, aldığı çıkarttığı (idrar – mesane sondası,drenajlar vs.)
Derlenme odasında minimum kalış süresi diye bir tanımlama olamaz.Bu kavram hastaya özeldir.Genelde 24 saat altındaki süreç hedeflenir, sorunsuz vakalar ortalama 1 – 3 saat içinde pratik uygulamada servislerine verilmektedir (anestezist insiyatifi ile bu süre 30 dk. altında da olabilmektedir!).
Yaşlı, kalp yetmezliği veya diğer organ yetmezliği olanlar, uzamış cerrahi ve anestezisi olanlar, bulantı ve kusma sorunu olanlar, KBB ve bazı göz cerrahilerinde bu kalma süresi normalden uzun tutulur.
ALDRETE Skoru :
Emir ve uyarılara ekstremitelerin hareketli cevabı, solunum, dolaşım, şuur ve oksijen saturasyon değerleri puanlandırılarak hastaya skor belirlenme yöntemidir.
Ekstremite cevabı :
4 ekstremite spontan yada uyarı ile harekette 2 puan , 2 ekstremite harekette ise 1 puan , hareket yok ise O puan
Solunum :
Solunumu rahat – öksürebiliyor 2 puan , solunum yüzeyel yada sınırlı 1 puan , yetresiz – apnöye benzer solunum O puan
Dolaşım :
Kan basıncı anestezi öncesi değerin + / – 20 mmHg. İse 2 puan , < + / – 50 mmHg. ise 1 puan , > + / – 50 mmHg. ise O puan
Bilinç :
Tam uyanık 2 puan , sesle uyanıyor 1 puan , yanıt yok O puan
spO 2 :
Oda koşullarında , > % 92 ise 2 puan , nasal oksijen desteği ile > % 90 ise 1 puan , destekle < % 90 ise O puan verilir.
Toplam puan 9 ve üzeri ise hastamız servisine teslim edilebilir.